Çocukluk Çağı Ortopedik Hastalıkların Tedavisi
Çocuk ortopedi çocukların doğumundan erişkin yaş dediğimiz 18 yaşına kadar olan çeşitli sorunları ile uğraşan Ortopedinin temelini oluşturan bilim dalıdır. Bu sorunlar doğuştan olan şekil bozuklukları olduğu kadar sonradan gelişen sorunlarda olabilir. Pediatrik travma ise büyüyen gelişen çocukta farklı yaşlarda farklı şekillerde karşılaşılan bir durumdur. Çocuğun yetişkinin küçük modeli olmadığının en önemli kanıtıdır.
Gelişimsel Kalça Çıkığı
Kalça çıkığı ve yetersizliği yeni doğan ve çocukluk çağında görülen bir sorundur. Bazen tanın gecikmesi sonucu çocuklar topallayarak hekime gelirler. Çocuklarda kalça çıkığı; erken tanı ve uygun tedavi ile düzeltilebilir. Uygun tedaviden kasıt: Bu dönemde kalça kemiğini besleyen damarlarda zedelenmeye yol açmadan kalçanın nazik bir şekilde yuvasına yerleşmesini sağlamaktır. Tedavi sonrasında oluşacak bu sorun geç dönemde ciddi sakatlıklara yol açmaktadır. Bu tedavide zorla güzellik olmaz sözünü hatırlamalıdır. Bu hastaların tedavide geç kalmaları halinde bile tek taraflı çıkıklarda 10-11 yaşa kadar, iki taraflı çıkıklarda 6-7 yaşa kadar başarılı sonuç alınmaktadır. Ancak önceden geçirilmiş başarılı olmayan girişimler sonucu olumsuz etkiler.
Gelişimsel Kalça Displazisi (Yuva yetersizliği)
Kalça çıkığında görülen topallamayı burada göremeyiz. Bu nedenle uzun süre fark edilmeyebilir. Çok kere dize yayılan ağrılarla karşımıza gelirler.Bu nedenle sinsi bir hastalıktır. Bazen bel fıtığı ile de karıştırılabilir. Bu yetersiz kalça eklemleri erken kireçlenmede önemli bir yer tutar. Bu hastaların erken dönemde fark edilmesi ve 30 -35 yaşından önce tedavi edilmesi, erken kireçlenmeyi önler. Bu tedavi kalça eklemi yetersizliğini düzelten kalça protezine olan ihtiyacı geciktiren bir yaklaşımdır.
Perthes Hastalığı
Kalça ekleminin beslenme bozukluğu sonrası 2-12 yaş arasında topallama ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Çocuklarda 7 günden fazla süren ağrı ve ateş olmaksızın topallama Perthes hastalığını düşündürmelidir. Bu hastalık deprem gibi şiddet farklıyla karşımıza gelir. Bazen ameliyatsız tedaviyle iyileşebilirken bazen de ameliyata rağmen iyileşme istenildiği gibi olmayabilir. Dünyada henüz tedavisi ile ilgili yaklaşımlarda netlik olmayan bir hastalıktır. Ancak bu hastaların en az 2 yıl süren iyileşme döneminde düzenli takibi gerekir.
Pes Ekino Varus (Çarpık Ayak)
Doğuştan çarpık ayak tek ya da çift taraflı olabilir. Bu ayakların bir kısmı hakiki çarpık ayak olmayıp basit masajlarla düzelebilir. Hakiki çarpık ayaklarda doğumdan hemen sonra anne ve bebeğin birincil sağlık sorunları çözümlenir çözümlenmez. 6-7 kez tekrarlayan haftalık alçılarla düzelme sağlanır. %90 hastada tenotomi dediğimiz küçük bir müdahale gerekir. (Ponseti Yöntemi)
Tedavinin başarısı aile, çocuk ve hekim uyumuna bağlıdır.
Serepal Palsi
Beyinin oksijensiz kalması sonucu gelişen bir hastalıktır. Bu olay anne bebeğe hamile iken olabileceği gibi;doğum sırasında ve sonrasında gelişen çeşitli nedenlerle oraya çıkabilir. Hadise beyinde ilerleyici değildir. Ancak adelelerde gelişen istemsiz kasılmalar zamanla kemik ve eklemlerde şekil bozukluğuna yol açar. Bu da çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılama zorluklarına yol açabilir. Tedavisinde Fizik Tedavi, Ortopedi işbirliği önemli yer tutar.
Spina Bifida (Myelomeningosel)
Hamilelik döneminde tanısı konulabilecek bir hastalıktır. Omurilikte farklı seviyelerdeki tulum derecesine göre hastalar alt ekstremitede değişen derecede güç kaybı ve idrar büyük abdest sorunları ile doktora gelirler. Ortopedik yaklaşım omurilik ve omurga sorunlarının tedavisi yanında alt ekstremitelerdeki şekil bozukluğunun giderilmesi ve cihaza uyumu sağlamaktır. Kırık kolay oluşur. Kemik iltihabı ile karıştırılır. Bazen ayak altında zor iyileşen yaralar açılabilir. Bu sorunlarda uygun ortopedik tedavilerle giderilebilir.
Pes Planus (Düz Tabanlık)
Fizyolojik Pes Planus:
Düz tabanlık ya da taban çökmesi diye de bilinir. Yürümeye başlayan çocukta aileleri endişelendirir. Bu şekildeki çocuklarda takviye ve tabanlıklar işe yaramayacağı gibi çocuğun özgüvenini de sarsar. Doktorun ağrılı ve patolojik ayağı ayırt etmesi önemlidir. Ameliyat sınırlı sayıda hastaya gerekir.
Patolojik Pes Planus:
Beyin felci, kas ve sinir hastalıkları ya da doğumsal kemik anormallikleri ile birlikte görülür. Bu hastalarda sıklıkla ameliyat gereklidir.
Çocuklarda İçe ve Dışa Basma
Yürümeye başlayan çocuklarda görülür. Aileleri endişelendirir. Genellikle ailede benzer sorunlar geçmiş dönemde görülmüştür. Kalça, bacak ve ayak kaynaklıdır. Çocuklar W tipi oturma veya bağdaş kurma eğiliminde olabilir. Bu tip sorunlarının bir kısmı zamanla düzelir. Düzelmeyen sorunların bir kısmı ise ameliyatla düzeltilebilir. Bu çocukların spora yatkınlıkları 3- 6 yaş arasındaki muayene ile anlaşılabilir.
Spor; kısaca, harekettir. Belli bir düzen içinde yapılan, vücudun kas, eklem gibi hareketi sağlayan yapılarını çalıştıran aktivitelerin tümüdür.
En fazla kas, tendon, eklem kapsülü ve kıkırdak gibi yumuşak dokular yük altında kalır ve yaralanırlar. Bunların yanı sıra; ağır travmalar sırasında kemikler ve iç organ yaralanmaları da görülmektedir. Vücudumuzda; 639 adet kas vardır ve bunlar yaklaşık olarak vücut ağırlığının % 40’nı oluşturmaktadır. Kemikler ise; doğumda 300 kadarken, yetişkinlikte 206 adettir (bazıları zamanla kaynamıştır).
Spor Yaralanmaları Neden Olur ve Tehlikeli Sporlar Hangileridir?
Yaralanma nedenlerini 2’ye ayırabiliriz: 1) Kişisel nedenler 2) Çevresel nedenler. Kişisel nedenler arasında; “kas ve kemik yapısının zayıf olması, vücut anatomisinde bozukluk, geçirilmiş yaralanma ve ameliyatlar, vücutta var olan kronik hastalıklar ve enfeksiyon, psikolojik sorunlar, spor şekliyle uyumlu olmayan yaş ve cinsiyet, yapılacak spor konusunda yeterli bilgi sahibi olmamak” sayılabilir. Çevresel nedenlerse; “spor ve antreman tekniğinin uygun olmayışı, kullanılan ve giyilen malzemenin kötü olması, kurallara uyulmaması, elverişli zemin ve hava koşullarının olmamasıdır”.
En çok yaralanmaya yol açan sporlar; futbol, Amerikan futbolu, basketbol, güreş gibi takım ve temas sporlarıdır. Bunlara; ülkemizde yaygın olmayan, otomobil ve motosiklet yarışlarını, yüksek hızda yapılan kayak sporlarını ekleyebiliriz.
Spor Yaralanması Olursa Acil Yaklaşım Nasıl Olmalı, Kesin Tanı Ne Şekilde Konulmalıdır?
Spora derhal son verilmeli ve sporcu oyun alanının dışına taşınmalıdır. İncinen bölgeye soğuk (buz) uygulanmalıdır, uygulama çıplak cilt üzerinden yapılmamalı, her 20-30 dakikalık uygulamadan sonra 1.5-2 saat ara verilmelidir. Şişliğin önüne geçmek için elastik bandajla kompresyon uygulanmalı ve kol-bacak kalp seviyesine yükseltilmelidir ( Video : buz uygulama ). Daha sonra, spor yaralanmaları konusunda uzman bir doktor dikkatli bir muayene ile yaralanmanın derecesini belirlemelidir. Kesin tanı, hastanede görüntüleme araçları yardımıyla konur. Kemikler ve eklemlerdeki kırık-çıkıkların tanısı için direk grafiler (x-ray) ve bilgisayarlı tomografiden (BT), yumuşak doku hasarları tanısı için; ultrasonografi (USG) ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yöntemlerinden yararlanılır.
Tedavi Nasıl Yapılır?
Hafif düzeydeki yaralanmalarda; istirahat, bandaj ve atel uygulamaları, steroid olmayan ağrı kesici ve ödem çözücü ilaçlar (NSAİİ), bölgesel kortizon enjeksiyonları ve fizik tedavi uygulamaları ön plandadır. Son günlerde çok popüler olan ve profesyonel sporcuların tedavisinde de kullanılan, trombositten zengin plazma enjeksiyonları da, doku iyileşmesinde etkili olmaktadır. Yaralanma ağır, hasar fazlaysa; cerrahi yaklaşım gerekir. Cerrahi uygulamalar; açık ve kapalı (artroskopik) girişimlerden oluşur. Kapalı (artroskopik) yöntemlerle; eklem içi yapıları ekranda net bir şekilde görüntüleyip, müdahale etmek mümkündür. Hastaya verilen zarar daha azdır ve iyileşme süresi de daha hızlıdır.
