Bipolar Bozukluk

Bipolar bozukluk, İki Uçlu Bozukluk ve Manik Depresif Hastalıkaynı rahatsızlığı ifade etmek için kulanılan terimlerdir. Belirtileri genellikle 15-19 yaş arasında başlar ve toplumda görülme sıklığı %1,5 oranındadır. Bipolar Bozukluğu olan kişi, sıklıkla duygudurumunda aşırı yükselmelerden (manik dönem) çöküşlere (depresyon dönemi) ve yine yükselmelere dönüşen ve çoğu zaman aralarda normal duygudurum dönemleri bulunan dalgalanmalar yaşar. Bunun yanında belirtiler farklı kişilerde değişik seyredebilir ve bazı durumlarda aynı zamanda diliminde her iki dönem belirtileri (karma dönem) gözenebilmektedir. Nedeni henüz tam olarak bilinmeyen Bipolar Bozukluk gelişmesinde genetik yaktınlık, biyokimyasal değişiklikler ve beyindeki nörokimyasal değişiklikler önemli bir rol oynar. Belirtileri hastalık dönemlerine göre değişkenlik gösterir.

Bipolar Bozukluk hasta ve hasta yakınları tarafından ne kadar az kabul edilirse tedavi uyumu o kadar zorlaşır ve hastanın işyaşamında ve ilişkilerinde ciddi sorunlara yol açabilir.

Mani ve Hipomani

Olağan kişiliğinin ötesinde aşırı neşeli olma, enerji artışı, yaratıcı etkinliklere yönelme, uykuya gereksinim duymama, yorgunluk hissetmeme gibi kişiye hoş gelen duygularla başlar. Aşırı tepki gösterme, fevri davranma ve çabuk sinirlenme gibi belirtiler sıklıkla eşlik eder. Manik dönemde aşağıdaki bulgular günler boyunca devam eder:

• Kendinin aşırı mutlu ve taşkın, enerjisini artmış hisseder, bazen de aşırı öfkeli olabilir.
• Çok az uykuya rağmen çok fazla enerjiktir.
• Diğerlerinin yetişemeyeceği kadar hızlı konuşur.
• Düşüncede hızlanma olur, zihninde düşünceleri hızla akmaya başlar.
• Konsantrasyon kaybı vardır, dikkati çabuk dağılır.
• Kendini güçlü, önemli, diğerlerinden üstün görür.
• Fazla para harcama, cinsel aktivitede artma, hızlı araba kullanma, aşırı miktarlarda iş yapma gibi davranış değişiklikleri görülebilir.

Daha şiddetli olgularda psikotik belirtiler eşlik edebilir. Bunlara örnek olarak gerçekte olmayan sesler duymak, nesneler görmek gibi halüsinasyonlar ve dış gerçeklikle ilişkisiz hatalı inanışlar yani hezeyanlar (şüphecilik, takip edildiğini düşünmek, kendini önemli ve üstün özellikleri olan biri zannetmek vb.) sayılabilir.

Hipomani maninin daha hafif formudur. Hipomanik dönemde hastanın duygudurumu yükselmiştir, normalden daha iyi hisseder, bu dönemde daha üretkendir. Belirtiler hasta ve yakınları tarafından fark edilmeyebilir ve manide olduğu kadar hayatı güçleştirmez. Kişi genelde bu duygudurumdan hoşnuttur ve ilaçlarını bile kesebilir. Bu dönemden sonra birden mani veya depresyon gelişebilir.

Depresyon

Depresyon döneminde haftalar boyunca hemen her gün ve bütün gün boyu devam eden şu belirtiler bulunur:

• Üzgün, kederli hisseder veya normalde zevk aldığı şeylere karşı ilgisini kaybeder.
• Kendine bakımı azalır.
• Çok uyumaktan veya hiç uyuyamamaktan, sabah çok erken uyanmaktan yakınır.
• İştah kaybı veya artışı görülür.
• Konsantrasyon problemleri veya karar vermede güçlükler yaşanır.
• Kendini değersiz, suçlu hissedebilir.
• Enerji kaybı vardır.
• İntihar, ölüm düşünceleri olabilir.
• Gündelik hayatını sürdürmekte güçlük çekebilir.

Ağır depresyonda da halüsinasyon veya hezeyan gibi psikotik belirtiler görülebilir.

Karma Dönem

Gün içinde sıkça değişen mani ve depresyon belirtilerinin aynı anda yaşanmasıdır. Bazı hastalar bu dönemlerin hepsi ile zaman zaman karşılaşırken, bazı hastalar sadece manik dönem veya depresyon ve hipomani dönemleri geçiriyor olabilir.

Bipolar Bozukluk Tedavisi

Tedavi akut dönem tedavisi (hastalık belirtileri başladığı sırada) ve koruyucu tedavi (yeniden hastalanmayı engelleme) şeklinde iki basamaktan oluşur. Tedavide temel olarak ilaç, hastalık ile ilgili eğitim ve psikoterapi bileşenleri şeklinde ele alınır. Tedavide kullanılan ilaçlar 3 başlık altında toplanabilir:

• Duygudurum dengeleyicileri: Hem mani, hipomani, depresyon ve karma dönemlerde, hem de uzun süreli koruyucu tedavide kullanılırlar. Günümüzde duygudurum dengeleyici olarak kabul edilen ilaçların en bilinenleri Lityum, Valproat, Lamotrijin ve Karmabazepindir. Hastaya ve hastalığın gidişine göre en uygun olan ilaç seçilir. Yan etkiler nedeniyle birinden diğerine doktor kontrolüyle geçilebilir.
• Antidepresan ilaçlar: Sadece depresyon yani çökkünlük dönemi sırasında kullanılırlar. Bipolar bozuklukta antidepresanlar tek başına kullanılmaz; duygudurum düzenleyicilere ek olarak verilir.
• Antipsikotikler: Özellikle maninin tedavisinde, bazen de depresyon tedavisi sırasında kullanılırlar. Daha seyrek olmakla birlikte, koruyucu tedavi olarak da uzun dönemde kullanılabilirler.

Bunlara ek olarak, şiddetli depresyon dönemlerinde, ilaç tedavisine direçli durumlarda, yaşlı ve gebelerde Elektrokonvulziv Tedavi (EKT) yataklı kurumlarda güvenli ve hayat kurtarıcı bir yöntem olarak kullanılabilir.